In een van de mooiste fietsroutes vanaf Hasselt naar Zwolle, over de dijken langs de uiterwaarden van het Zwartewater en de Vecht op de grens van de gemeente Zwolle en Zwartewaterland ligt een sluisje: de Genneger Zijl. Het is een verbinding tussen het Zwartewater en de wetering die tussen de weilanden van Holten en Genne uitloopt in het Gennegerbroek.

Van deze sluis wordt aangenomen dat het gebouwd is in 1788. Maar de Marke archieven van Genne en Holten geven aan dat het Marke bestuur al veel langer zorg had over de Genneger Zijl dan sinds 1788. Een paar vermeldingen uit het Markearchief:

In 1611 worden de dijken hermeten, om de kosten van het onderhoud van dijken en sluizen door te kunnen berekenen aan de eigenaren van de dijk. De meting is van de Hasseltermarke tot aan de Haerstermarke. Daar wordt in aangegeven: ‘In deze dijk ligt de Gennegerzijl.’ (1)

Op 30 oktober 1694 is door de dijkschrijver Joannes Gosdey opgeschreven dat er klachten zijn dat er onbehoorlijke waterlozingen zijn van die van Streukel door de Gennegerzijl.

In 1710 is de sluis weer aan vervanging toe. Het markebestuur neemt een Hypotheek van f 400 op een stuk land om de restauratie kosten te kunnen betalen.

De erfgenamen van Genne en Holten vergaderen op 7 juli 1804 in het Stadswijnhuis te Zwolle onder leiding van Markerichter AH van Muiden. Verdere aanwezigen zijn Wolter Harms, Gerrit Franzen, Berend Peters, Gerrit Dijselhof, van de Helm en Jan Terwee

Zij behandelen de klacht dat de deuren van de Genneger Zijl in slechte staat zijn.

Door de watersnoodramp van 1825 word de Zijl weer zwaar beschadigd.

Een grondige restauratie kreeg de Zijl in 1980 uitgevoerd door Waterschap De Noorder Vecht Dijken.

De Genneger Zijl doet dus al eeuwen dienst om bij droogte water in te kunnen laten, zodat er onder meer genoeg drinken voor het vee in de sloten is om water in de sloten te kunnen houden o.a. voor drinken van het vee. Bij hoge waterstanden en noordwester stormen werd de Sluis gesloten en verstevigd met schotbalken om het water buiten te houden.

Nu anno 2002 staat er bij de Genneger Zijl nog een schotbalkloods. Het loodsje is gebouwd door Defensie na de 2^de Wereldoorlog. Het was een onderdeel van een verdedigingslinie tegen de Russen tijdens de Koude Oorlog.

De Bond Heemschut Overijssel heeft zich er voor ingezet dat deze loods behouden zou blijven.

In 1999 heeft de Bond Heemschut verschillende malen hierover met het Waterschap gecorrespondeerd (2). Tot nu toe is niet duidelijk wat er met de schotbalkloods gaat gebeuren.

In het kader van de dijkverbeteringen 2001-2002 dreigde het mis te gaan met de Genneger Zijl. De Zijl stond niet op de monumentenlijst en kreeg daardoor geen extra aandacht. Onverwacht werden de oude vleugelmuren gesloopt en vervangen door stalen damwanden. Hiertegen kwamen protesten van buurtbewoners, verwoord door Jacob Versteeg uit Haerst. Hij was zeer betrokken bij de uitvoering van de dijkverbetering en onvermoeibaar in zijn inzet voor de landschappelijke en historische waarden van dit gebied (3). Het Bestuur van Waterschap Groot Salland heeft het protest ter harte genomen en extra geld uitgetrokken voor het opnieuw aankleden van de wanden van de Zijl met metselwerk. Belangrijke motivatie voor het Waterschap was het feit dat de Genneger Zijl in een prachtig gebied ligt waar veel mensen langs fietsen en dan ook kunnen genieten van dit eenvoudige, maar toch monumentale sluisje (4).

(H. Buit-Zielman, Genne, 2002)

Bronnen

HCO Inventaris van de archieven van de Marken in Overijssel toegangsnr 157 dossiernr 365-367 (1)

Heemschut februari 2000 (2)

Zwolse courant 31-12- 2001 (3)

Zwolse courant 26-2-2002 (4)